Co warto wiedzieć o mniszku lekarskim?

Mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale) to niewymagająca w uprawie bylina z rodziny astrowatych. Wytwarza biały sok i jest powszechnie uważana za chwast. Ze względu na zawartość wielu korzystnych dla zdrowia składników chemicznych charakteryzuje się dużym potencjałem leczniczym. Roślina jest w całości jadalna i nietoksyczna.

W medycynie naturalnej mniszki lekarskie stosowano od pokoleń. Wzmianki o ich terapeutycznych właściwościach pochodzą już z X i XI wieku. Wykorzystywali je m.in. arabscy lekarze, stosując napary z mniszka na schorzenia wątroby i śledziony.

Jakie substancje biologicznie czynne zawiera mniszek lekarski?

Korzystny wpływ na zdrowie mają wszystkie części mniszka lekarskiego: zarówno kwiaty, jak i liście i korzenie. Zawierają:

• błonnik pokarmowy – regulujący pracę jelit,
• witaminę C – wspierającą odporność,
• prowitaminę A (w podobnej ilości co młoda marchew) – korzystną dla zdrowia skóry,
• witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy) – wspierające procesy metaboliczne organizmu,
• witaminę E – działającą przeciwstarzeniowo,
• witaminę K – biorącą udział w krzepliwości krwi,
• wapń – wzmacniający układ kostny,
• żelazo – uczestniczące w procesach krwiotwórczych,
• magnez – wspierający prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego,
• fosfor – ważny dla równowagi kwasowo-zasadowej,
• potas – wpływający na przewodnictwo impulsów nerwowych,
• sód – regulujący ciśnienie osmotyczne w płynach ustrojowych,
• cynk – działający przeciwzapalnie,
• luteinę – o właściwościach antyoksydacyjnych,
• zeaksantynę – wspierającą zdrowie narządu wzroku,
• fenole – działające antybakteryjnie,
• terpeny – mające właściwości rozluźniające i uspokajające,
• nienasycone kwasy tłuszczowe – regulujące poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
• laktony seskwiterpenowe – o właściwościach przeciwnowotworowych,
• kumarynę – działającą przeciwbólowo,
• inulinę – odżywiającą pożyteczną florę bakteryjną jelit.

Miej na uwadze, że dokładny skład chemiczny mniszków lekarskich zależy od sezonu, czasu zbiorów i indywidualnych czynników ekologicznych. Dotyczy to również akumulacji azotanów i metali ciężkich przez roślinę. Dlatego nie należy zbierać mniszków w miejscach nawożonych lub potencjalnie zanieczyszczonych.

Zastosowanie mniszka lekarskiego

Ze względu na zawartość wymienionych wyżej składników biologicznie czynnych dziś znamy wiele potencjalnie korzystnych dla zdrowia właściwości mniszka lekarskiego. Roślina może pozytywnie wpływać na:

• odporność,
• odczuwany poziom energii,
• samopoczucie psychiczne,
• zdrowie układu moczowego,
• funkcjonowanie układu trawiennego,
• stan skóry,
• pracę wątroby i nerek,
• proces utraty tkanki tłuszczowej.

Więcej własciwości mniszka lekarskiego opisuje portal Pro-farm.pl.

Przeciwwskazania do spożycia mniszka lekarskiego

Chociaż mniszek lekarski nie jest toksyczny, niektóre z jego właściwości mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie u osób, które chorują przewlekle lub stosują określone leki. Przeciwwskazania do spożywania mniszka lekarskiego to przede wszystkim:

• alergia na rośliny z rodziny astrowatych,
• ciąża,
• schorzenia nerek,
• niedociśnienie,
• wrzody żołądka.

Jeżeli przyjmujesz leki, skonsultuj możliwość stosowania mniszka lekarskiego ze swoim lekarzem. Roślina może mieć zakłócać działanie m.in. diuretykow, antykoagulantów, leków hipoglikemicznych i leków zobojętniających sok żołądkowy.

Jak zbierać mniszek lekarski?

Chociaż mniszki lekarskie można zbierać wiosną, latem i wczesną jesienią, najlepiej robić to w kwietniu, ponieważ wtedy mają najwięcej wartości odżywczych. Taraxacum officinale kwitnie do czerwca. Do września możesz zbierać liście i korzenie tej rośliny.

W tym roku wiosna przyszła wcześniej, dlatego aktualnie jest najlepsza pora na zbiory mniszków lekarskich. Na ich poszukiwanie wybierz się w suche, słoneczne dni. Unikaj zbiorów mokrych roślin (po deszczu lub rosie). Wybieraj czyste miejsca, z dala od nawożonych pól, ruchliwych dróg, budynków przemysłowych.

Najlepiej smakują w pełni rozwinięte kwiaty i młode, świeże liście (przed kwitnieniem rośliny). Wybieraj zdrowe okazy, bez plam i uszkodzeń. Wiosną i latem ostrożnie ucinaj części rośliny. Jesienią możesz wyrywać mniszki z korzeniami, które nadają się do oczyszczenia i suszenia.

Jak odróżnić mniszka lekarskiego od mlecza?

Choć mniszek lekarski potocznie nazywa się mleczem, tak naprawdę mlecz to inna, podobna roślina z rodziny astrowatych (łac. Sonchus L). Warto wiedzieć, jak odróżnić mlecz od mniszka lekarskiego, ponieważ powszechnie uważa się go za trujący.

Różnice pomiędzy mniszkiem lekarskim a mleczem

• Mniszek lekarski ma rozetę liści, która wyrasta tuż przy ziemi. Liście mlecza wyrastają z łodygi, na różnej wysokości.
• Mlecz ma włoski na łodydze, a mniszek jest nieowłosiony.
• Kwiaty mniszka lekarskiego rosną na pojedynczych łodygach, a kwiaty mlecza rosną po kilka na jednej łodydze.
• Mniszek lekarski kwitnie wiosną, a mlecz latem.

Co można zrobić z mniszka?

Mniszek lekarski to coraz popularniejszy składnik suplementów diety, herbatek ziołowych i zamienników kawy. Teraz, kiedy znasz już zasady zbiorów i potrafisz odróżnić mniszka od mlecza, możesz korzystać także ze świeżych roślin. Nadają się do spożycia:

• na surowo – np. jako dodatek do sałatek i zup,
• jako napary – wystarczy zalać wrzątkiem kwiaty i odczekać ok. 10 minut,
• w formie przetworów – sprawdź przepis na syrop z mniszka.

Nadmiar mniszków lekarskich możesz suszyć, by korzystać z ich dobroczynnych właściwości przez cały rok, także zimą. Pamiętaj, że dopuszczalne spożycie dobowe mniszka lekarskiego w formie suszonej wynosi do 10 g, a świeżego do 50 g.

Mniszek lekarski możesz stosować również zewnętrznie: w postaci maści, okładów, kompresów, do kąpieli.

Źródła:

1. https://dietetycy.org.pl/mniszek-lekarski-cudze-chwalicie-swego-chwasta-nie-znacie/ [Dostęp: 16.04.2024].

2. Lis B., Grabek-Lejko D., „Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) – potencjalne właściwości prozdrowotne”, Nauka Przyroda Technologie 10.3 (2016): 37.

3. Kałwa K., Wilczyński K., „Wpływ czasu i temperatury parzenia suszonych liści mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale FH Wiggers coll.) na zawartość związków antyoksydacyjnych w naparach”, Acta Scientiarum Polonorum Technica Agraria 16.3-4 (2017): 5-11.