ad

Już w 1862 r. nad Dobrzynką spiskowcy zawiązują tajną organizację. Mieszkający na Starym Mieście Stefan Rąbalski rekrutuje Polaków do oddziałów powstańczych. Rozprowadza też pisma rewolucyjne. Są w nich odezwy, że oto nastał czas, by z umęczonej Polski wypędzić zaborcę. Rąbalski będzie się ukrywał w Pabianicach aż do 1870 r. Agitację wśród poborowych prowadzi też Bonifacy Ławicki.
Jesienią powstaje Komitet Miejski. Są w nim tkacze i czeladnicy tkaccy, głównie ze Starego Miasta i okolic. Komitet rozpoczyna przygotowania wojskowe – zbiera fundusze, szykuje mundury i ekwipunek dla żołnierzy. Ale w Pabianicach nie ma wyszkolonego dowódcy wojskowego. Takiego, który potrafiłby uczyć młodych strzelać i prowadzić zajęcia z musztry.
Tymczasem Rosjanie szykują „brankę” do carskiego wojska. Chcą do niego przymusowo zabrać polską młodzież. 18 stycznia do Pabianic dociera wiadomość o terminie wybuchu powstania narodowego - w noc z 22 na 23 stycznia. Ale mało kto jest do niego przygotowany.
Pierwsze zbrojne oddziały powstańcze w Pabianicach organizuje tkacz Leon Zagórowski. Carska policja nazwie go później „głównym agentem politycznym”. Zagórowskiemu pomagają: Edmund Tarczyński, Bonifacy Ławnicki, Tomasz Grudlewicz oraz bracia: Marcin i Bernard Krajowie. Zagórowski i Ławicki zostają naczelnikami.
27 stycznia nasi powstańcy wyruszają drogą do Sieradza. Do oddziału pod dowództwem Józefa Oxińskiego prowadzi ich Maria Piotrowiczowa – nauczycielka z Chocianowic.
Nazajutrz grupki mężczyzn z Pabianic, Chechła i Widzewa idą na cmentarz katolicki. Tam jest punkt zborny. Broń ma niewielu, muszą ją zdobyć. Wieczorem biją kościelne dzwony, powstańcy maszerują na Zamek, śpiewając „Jeszcze Polska nie zginęła”. W Zamku jest Magistrat. Z jego ścian powstańcy zrywają czarne orły carskie - symbol znienawidzonej władzy. Głośno czytają manifest polskiego Rządu Narodowego.
Z Magistratu wynoszą sztucery i dubeltówki. Potem maszerują na Stare Miasto.


(więcej – na stałej stronie historycznej w papierowym Życiu Pabianic – także LISTA PABIANICZAN WALCZĄCYCH W POWSTANIU 1863)