Istnieje również możliwość wniesienia wniosku o separację. Co to jest separacja, kiedy złożyć pozew o rozwód a kiedy o serapację i jakie niesie to skutki?

Kiedy składać pozew o rozwód, a kiedy o separację? 

Wśród statystyk spraw prowadzonych przez sądy, sprawy o separacje zdarzają się dość rzadko, prawdopodobnie dlatego, że wiele osób nie orientuje się dokładnie jakie skutki niesie ze sobą orzeczenie przez sąd separacji. W wielu przypadkach takie powództwo o separację może jednak przynieść osobie  niezdecydowanej jeszcze na rozwód same korzyści, bowiem w pewien sposób ogranicza prawa i obowiązki wynikające z zawarcia małżeństwa. W sytuacji, gdy nie jesteśmy jeszcze  pewni, czy na pewno chcemy definitywnie zakończyć nasz związek małżeński i pragniemy uzyskać czas na podjęcie decyzji, przemyśleć warto wystąpienie do sądu z powództwem o separację. Separacja niesienie za sobą inne skutki prawne niż rozwód. 

Sąd może orzec rozwód, gdy ustali, że między małżonkami pożycie małżeńskie uległo trwałemu i zupełnemu rozkładowi, przy czym obie te przesłanki muszą wystąpić łącznie. Sąd Najwyższy wskazał w jednym ze swoich orzeczeń: Pożycie małżeńskie wyraża się w szczególnego rodzaju wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej. W zasadzie ustanie któregokolwiek z tych elementów należy uznać za objaw rozkładu pożycia małżeńskiego (…) Brak wspólnoty duchowej będzie zawsze objawem rozkładu pożycia (…) Rozkład jest zupełny, gdy nie istnieje między małżonkami więź duchowa, fizyczna ani gospodarcza. (por. wyrok SN z dnia 28 maja 1955 r. I CO 5/55) - przypomina adwokat Agata Koschel-Sturzbecher z Kancelarii Adwokackiej Poznań. 

Dopuszczalność orzeczenia przez sąd separacji uzależniona jest od nastąpienia zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Brak tu, w odróżnieniu od przesłanek orzeczenia rozwodu, konieczności przesłanki trwałości tego rozkładu. Podczas separacji małżonkowie z prawnego punktu widzenia nadal są małżeństwem, jednak nie prowadzą już wspólnego życia, bowiem nie mają od momentu orzeczenia separacji już takiego obowiązku. Ograniczony jest też obowiązek wzajemnej pomocy. 

Jakie są skutki orzeczenia separacji? 

Jako że małżonkowie będący w separacji nadal formalnie pozostają w małżeństwie nie mogą zawierać nowych związków małżeńskich, a ponadto nadal mają obowiązek udzielać sobie wzajemnej pomocy- jednak obowiązek ten jest ograniczony jedynie do takich sytuacji, gdy pomoc ta wynika ze względów słuszności- jest to zatem ocenne. Co do wzajemnej pomocy, choroba i niepełnosprawność małżonka pozostającego w separacji z całą stanowczością uznana winna być za okoliczność objętą względami słuszności, o których mowa w art. 614 § 3 k.r.o.” (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 29 września 2010 r., II SA/Bd 797/10). Obowiązek wzajemnej pomocy dotyczy zarówno pomocy materialnej, jak i duchowej. Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie precyzują sposobu spełniania konkretnego obowiązku, który pozostawiony został małżonkom pozostającym w separacji. Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej, co oznacza, że od tego momentu mają dwa odrębne majątki. 

W wyroku orzekającym separację sąd rozstrzyga też o kwestiach władzy rodzicielskiej dot. wspólnych małoletnich dzieci małżonków, a także o kontaktach rodziców z dziećmi, ale również o kwestiach związanych z utrzymaniem dzieci. Małżonkowie mogą złożyć pisemne porozumienie o  sposobie wykonywania władzy i utrzymywaniu kontaktów i sąd uwzględni je jeśli będzie zgodne z dobrem dzieci. Kodeksową zasadą jest, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

W przypadku separacji ustawodawca wyłączył stosowanie art. 59 k.r.o., a zatem małżonkowie nie mogą w czasie trwania separacji powrócić do nazwiska, jakie nosili przed zawarciem małżeństwa.- przypomina adwokat Agata Koschel- Sturzbecher. 

Podsumowując, najważniejsze konsekwencje prawne wynikające z orzeczenia separacji to:

- ustanie majątkowej wspólności małżeńskiej (między małżonkami powstaje wtedy rozdzielność, czyli każdy z małżonków ma swój odrębny majątek w miejsce majątku wspólnego małżeńskiego), 

- brak dziedziczenia ustawowego względem małżonków będących w separacji, 

- wzmianka o separacji, która wpisywana jest w akcie małżeństwa,

- brak domniemania ojcostwa męża wobec dziecka, które urodzi się kobiecie, która pozostaje w separacji z mężem. 

W jakich sytuacjach niemożliwe jest orzeczenie rozwodu lub separacji? 

Orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne, gdy: 

  • wskutek niego naruszeniu miałoby ulec dobro wspólnych dzieci małżonków,

  • jeśli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,

  • jeśli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód lub gdy odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. 

Złożenie pozwu o separację

Pozew o separację składa się w sądzie okręgowym, miejscowo właściwym dla okręgu, w którym małżonkowie mieli wspólne miejsce zamieszkania (lub mają, gdy dalej razem zamieszkują). W przypadku braku miejsca wspólnego zamieszkania sądem właściwym jest sąd miejsca wspólnego pobytu małżonków. Pozew o separację musi spełniać wszystkie warunki formalne, które musi spełniać każde pismo procesowe. Należy określić dane dotyczące stron- tu- małżonków. 

W pozwie o separację należy w sposób dokładny określić, czego żądamy oraz z czyjej winy (albo bez orzekania o winie) powinna zostać orzeczona separacja. W uzasadnieniu opisujemy dlaczego uważamy, że doszło do rozkładu pożycia stron, co doprowadziło do wniesienia pozwu o separację. Należy też pamiętać o wskazaniu wszystkich dowodów, których przeprowadzenia się domagamy. Do pozwu trzeba również załączyć odpis aktu małżeństwa i odpisy aktu urodzenia wspólnych dzieci (jeśli takie są) oraz odpis pozwu z załącznikami, który sąd będzie doręczał małżonkowi pozwanemu. Co ważne, jak każdy pozew i pismo, pozew o separację musi być podpisany. Od pozwu o separację pobierana jest opłata stała w kwocie 600 zł. Jeśli zdecydujemy się na reprezentowanie w sądzie przez adwokata to doliczyć trzeba też koszty związane z honorarium dla pełnomocnika. 

Zniesienie separacji

Zniesienie separacji pomiędzy małżonkami musi zostać orzeczone sądownie. Małżonkowie, którzy doszli do porozumienia mogą zgodnie wnieść o zniesienie separacji i w takim wypadku, po uwzględnieniu wniosku przez sądu, przestają obowiązywać skutki prawne orzeczenia separacji. W sytuacji, gdy małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci, sąd będzie regulował kwestię władzy rodzicielskiej.